Иргэний үнэмлэх ямар ач холбогдолтой баримт бичиг вэ?

Монгол Улсын иргэний үнэмлэх нь Монгол Улсын иргэнийг гэрчлэх бичиг баримт болдог бөгөөд түүнийг авах хүртэл 16-аас доош насны иргэний хувьд регистрийн дугаартай төрсний гэрчилгээ байна.

Иргэний үнэмлэхэд ямар мэдээллүүд ил бичигддэг вэ?

Улсын бүртгэлийн ерөнхий хууль болон Монгол Улсын Засгийн газрын 2018 оны 396 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Монгол Улсын иргэний үнэмлэхийн дүрэм”-д зааснаар иргэний үнэмлэх дээр иргэний цээж зураг, овог, эцэг, /эх/-ийн нэр, өөрийн нэр, төрсөн он, сар, өдөр, регистрийн дугаар, хүйс, олгосон байгууллагын нэр, олгосон он, сар, өдөр, хүчинтэй хугацаа, иргэний оршин суугаа газрын хаяг зэрэг мэдээлэл ил харагдах байдлаар бичигддэг.

16 нас хүрч анх удаа иргэний үнэмлэх авах иргэн ямар бичиг баримт бүрдүүлж, хаана хандах вэ?

Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.5-д зааснаар Монгол Улсын иргэн 16 нас хүрсэн өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор иргэний үнэмлэх авах үүрэгтэй. Бүртгүүлэхдээ төрсний гэрчилгээ, эцэг, эх, эсхүл асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигчийн иргэний үнэмлэхийг бүрдүүлж, өөрийн биеэр бүртгүүлдэг. Учир нь иргэний үнэмлэх анх удаа авч байгаа иргэн биеийн давхцахгүй өгөгдлийн бүртгэл /гарын хурууны хээ/-д бүртгүүлдэг тул зайлшгүй өөрийн биеэр бүртгүүлэх ёстой байдаг.Харин Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.2-д заасны дагуу иргэний үнэмлэхийн бүртгэлийг засаг захиргааны нэгжийн харьяалал харгалзахгүй бүртгэдэг тул 16 насанд хүрч иргэний үнэмлэхээ анх удаа авах, 25, 45 насанд сольж авах, дахин авах тохиолдолд  иргэн улсын бүртгэлийн байгууллагын орон нутаг дахь аль ч газар, хэлтэс, тасагт бүртгүүлж, иргэний үнэмлэхээ захиалах боломжтой.

Иргэний үнэмлэхийг ямар тохиолдолд сольж олгох вэ?

Иргэний үнэмлэхийг 25, 45 нас хүрсэн иргэнд тухайн насанд хүрсэн өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор иргэний үнэмлэхээ сольж олгохын зэрэгцээ овог, эцэг /эх/-ийн нэр, өөрийн нэр, төрсөн он, сар, өдөр, регистрийн дугаар, хүйс өөрчлөгдсөн, эсхүл дүр төрхийн өөрчлөлт орсон бол сольж олгох зохицуулалттай.

Иргэний үнэмлэхийг хугацаанд нь сольж аваагүй бол хариуцлага хүлээх үү?

Иргэний үнэмлэхээ хуульд заасан хугацаанд сольж аваагүй бол Зөрчлийн тухай хуульд заасан шийтгэл оногдуулдаг. Зөрчлийн тухай хуулийн 15.24 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Тогтоосон хугацаанд иргэний улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй бол хүнийг хорин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж заасан бөгөөд зөрчлийг улсын бүртгэлийн хяналтын улсын байцаагч шийдвэрлэж, шийтгэл оногдуулахаар заасан.

Иргэний үнэмлэхийг гээсэн, үрэгдүүлсэн, гэмтээсэн болон хүчинтэй байдлыг алдагдуулсан бол иргэний үнэмлэхээ яаж дахин авах вэ?

Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуульд заасны дагуу иргэний үнэмлэхийн бүртгэлийг засаг захиргааны нэгжийн харьяалал харгалзахгүй бүртгэдэг тул гээсэн, үрэгдүүлсэн, гэмтээсэн болон хүчинтэй байдлыг алдагдуулсан дахин авах тохиолдолд иргэн улсын бүртгэлийн байгууллагын орон нутаг дахь аль ч газар, хэлтэс, тасагт бүртгүүлж, иргэний үнэмлэхээ захиалах боломжтой.

Иргэн иргэний үнэмлэхээ гээсэн, үрэгдүүлсэн, гэмтээсэн тохиолдолд тухайн иргэний биечлэн гаргасан өргөдөл, эсхүл 18 насанд хүрээгүй хүний иргэний үнэмлэхийг эцэг /эх/, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч, эсхүл хүүхдийг асран хүмүүжүүлэх байгууллагын төлөөлөгчийн өргөдөл, хяналтын улсын байцаагчийн шийдвэрт үндэслэн иргэний үнэмлэх дахин олгоно.

2018 оны 11 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн улсын бүртгэлийн багц хууль хэрэгжиж эхэлсэн. Улсын бүртгэлийн ерөнхий хууль, Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулиар иргэний улсын бүртгэлийг цахимаар хөтлөх боломжийг бүрдүүлсэн. Иймээс иргэний үнэмлэхээ гээсэн, үрэгдүүлсэн тохиолдолд www.burtgel.mn цахим хуудсаар захиалах боломжтой болсон. Хэрэв иргэн цахим гарын үсэгтэй бол цахим гарын үсгээр, цахим гарын үсэггүй бол системээс нэг удаа олгосон кодоор нэвтэрч иргэний үнэмлэхээ захиалах болон иргэний үнэмлэхийн лавлагаа авах боломжтой.

Харин иргэний үнэмлэх анх удаа авах, 25, 45 насанд сольж авахад биеийн давхцахгүй өгөгдлийн бүртгэл /гарын хурууны хээ/-д бүртгүүлэх тул иргэн өөрийн биеэр хандах ёстой байдаг.

Иргэний үнэмлэхийг гээсэн, үрэгдүүлсэн, гэмтээсэн болон хүчинтэй байдлыг алдагдуулсан бол хариуцлага хүлээлгэх үү?

Монгол Улсын Засгийн газрын 2018 оны 396 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Монгол Улсын иргэний үнэмлэхийн дүрэм”-д зааснаар иргэн иргэний үнэмлэхийн цэвэр гамтай эзэмших, хадгалах, оршин суугаа газрын хаягаа өөрчлөх тохиолдолд харьяалагдах сум, хорооны улсын бүртгэгчид хандан шилжилт хөдөлгөөний бүртгэлд бүртгүүлж, иргэний үнэмлэхийн санах ой (чип)-д байнга оршин суух газрын хаягийн мэдээллээ тэмдэглүүлэх үүрэгтэй.

Иргэний үнэмлэхийг гээсэн, үрэгдүүлсэн бол Зөрчлийн тухай хуулийн 15.24 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэгт “Иргэний улсын бүртгэлийн талаар тогтоосон журам зөрчсөн бол хүнийг гучин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг гурван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж заасны дагуу хяналтын улсын байцаагч зөрчлийг шийдвэрлэж, шийтгэл оногдуулна.

Түүнчлэн хууль, дүрэмд зааснаар иргэн иргэний үнэмлэхийг гэмтээх, бусдад барьцаалуулах, хууль тогтоомжид зааснаас бусад этгээд бусдын үнэмлэхийг төвлөрүүлэн хадгалах барьцаалж авах, гэмтээх, ашиглахыг хориглосон байдаг.

Харин иргэний үнэмлэхийг барьцаалсан, барьцаалуулсан, зориуд гэмтээсэн бол хүнийг хорин таван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг хоёр зуун тавин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.

Иргэний үнэмлэх шинээр авах болон дахин захиалахад хэдэн төгрөгний хураамж, үйлчилгээний хөлс төлөх вэ?

Тэмдэгтийн хураамжийн тухай хууль болон Монгол Улсын Засгийн газрын 2010 оны 237 дугаар тогтоолын дагуу иргэний үнэмлэх авахад 18,300 төгрөг төлнө.

Хэрэв иргэн улсын бүртгэлд бүртгүүлэх тогтоосон хугацааг зөрчсөн, иргэний үнэмлэхээ гээсэн, үрэгдүүлсэн, гэмтээсэн бол Зөрчлийн тухай хуульд заасны дагуу хариуцлага хүлээхээр байгаа.

Гадаадад ажиллаж, амьдарч байгаа иргэний хувьд иргэний үнэмлэхээ захиалах боломжтой юу?

Гадаад улсад ажиллаж, амьдарч байгаа иргэний хувьд Монгол Улсаас хилийн чанадад ажиллаж байгаа Дипломат төлөөлөгчийн газар, Консулын газарт хандан иргэний үнэмлэхээ захиалан авах боломжтой.

Иргэний үнэмлэх хэд хоногийн дотор олгох вэ?

Иргэний үнэмлэхийг 16 насанд хүрч анх удаа авах, 25, 45 насанд сольж авахад нийслэлд ажлын 5, суманд ажлын 15, Дипломат төлөөлөгчийн газар ажлын 45 өдрийн дотор олгоно. Харин иргэний үнэмлэхийг дахин авах тохиолдолд нийслэлд ажлын 3, суманд ажлын 10, Дипломат төлөөлөгчийн газар ажлын 30 өдрийн дотор олгоно.

Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар